سوال:
برادران گرامی السلام علیکم و رحمت الله و برکاته
در حفظ و امان رب العزت جل جلاله باشید. آیا در ماه مبارک رمضان استعمال مسواک که در سایر اوقات سنت موکد بوده جائز است یا خیر؟
با احترام برادر شما عبدالله از کابل

جواب:
الحمدلله رب العالمین، والصلاة والسلام علی خیر خلقه محمد وعلی آله وصحبه اجمعین، وبعد:

قول صحیح آن است كه مسواك برای روزه دار و غیر روزه دار در تمام اوقات مستحب است و همین برای روزه دار، قبل از زوال و بعد از آن جایز است. به دلیل حدیث عامر بن ربیعه«رضی الله عنه» كه در سنن آمده است: رأیتُ رسولَ الله ما لا أُحْصِی یتسوَّكُ وهو صائم مسند احمد (3/445)، ابوداود (2364)، ترمذی (725)
«چندین بار كه نمی توانم آن ها را بشمارم مرتب می دیدم كه پیامبر صلى الله علیه و سلم در حال روزه مسواك می زد.»

در این جا این صحابی مشخص نكرده است كه آیا قبل از زوال ایشان را در حال مسواك دیده است یا بعد از آن، بلكه مطلقاً مسواك زدن ایشان را روایت كرده است. ولی به احتمال غالب ایشان را بعد از زوال دیده چون نماز ظهر و عصر بعد از زوال هستند، و از آن جا كه رسول الله صلى الله علیه و سلم مسواك را برای نماز تأكید كرده احتمال می رود كه برای نماز ظهر و عصر مسواك می زده است.

اما آنان كه مسواك را بعد از زوال مكروه دانسته اند از این حدیث استدلال كرده اند: إِذَا صُمْتُمْ فَاسْتَاكُوا أَوَّلَ النَّهَارِ وَلا تَسْتَاكُوا آخِرَهُ بیهقی در الكبری (8120، 8121)
هر وقت روزه گرفتید در ابتدای روز مسواك بزنید و در آخر آن مسواك نزنید.
حدیث مذكور ضعیف و غیر قابل استدلال می باشد. اینان همچنین از گفتار پیامبر صلى الله علیه و سلم استدلال می كنند كه فرموده است: “لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْیبُ عِنْدَ اللهِ مِنْ رِیحِ الْمِسْكِ” (متفق علیه)، یعنى: “بوی دهان روزه دار نزد الله تعالی از بوی مشك خوشبوتر است.”

روش استدلال این ها بدین صورت است كه چون مسواك بوی دهان را تغییر می دهد، از زدن مسواك خود داری نمود. این توجیه نادرست است، زیرا مسواك بوی مخصوصی را كه در اثر روزه به وجود می آید از بین نمی برد، زیرا بوی دهان در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان نیست، بلكه نشأت گرفته ازمعده می باشد، و با خالی بودن معده از خوراك بد بویی از دهان خارج می شود و این بو از نظر مردم ناپسند است ولی از نظر خداوند بسیار دوست داشتنی و پسندیده است. پس مسواك بوی دهان روزه دار را از بین نمی برد بلكه صرفاً دندان ها را تمیز نموده و بد بویی دندانها را از بین می برد نه بویی را كه از معده بیرون می آید.

بنابراین صحیح این است كه مسواك زدن قبل از زوال و بعد از آن جایز است.
اما در مورد استفاده از کریم دندان همراه با برس دندان هنگام روزه، باز هم کدام مشکلی ندارد ولى نباید کریم دندان به حلقش فرو رود و گرنه روزه اش را باطل میكند، و پیامبر صلى الله علیه و سلم در حدیثى فرموده است كه “”بالغ فی الاستنشاق إلا أن تكون صائماً”، یعنى: “در استنشاق (فروبردن آب در بینى هنگام وضوء) زیاده روى كن مگر اینكه روزه دار باشى”، لذا از باب احتیاط بهتر است كه هنگام روزه از کریم دندان استفاده نكند.

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

منبع: اصلاح آنلاین